تولید مثل شترمرغ
مقدمه
توسعه و گسترش تولید مثل تجارتی شترمرغ و شترمرغ ایتالیایی (امو ) در طول دهه گذشته منجر به انجام تلاش های وسیعی در جهت تکمیل دانش تولید مثل این گونه های حیوانی شده است .با توجه به اهمیت شناخت اندام های تناسلی ،در این فصل به طور خلاصه توضیح داده می شود.
آناتومی دستگاه تولید مثلی شترمرغ
1-پرنده ماده
پرنده ماده دارای یک لوله رحمی و تخمدان فعال در سمت چپ بدن می باشد.تخمدان در پشت کیسه های هوایی بطنی و انتهایی بالایی کلیه چپ قرار دارد .اندازه وشکل تخمدان در موارد گوناگون متفاوت است و به وضعیت فیزیولوژی پرنده بستگی دارد.
تخمدان غیر فعال به رنگ صورتی کم رنگ بوده و سطح فوقانی آن از تعداد زیادی فولیکول های ریز سفیدرنگ تشکیل شده است .فولیکول ها از سلول های گرانولوزا (سلول پیرامون حفره فولیکول تخمدان ) ،اووسیت (تخمک نابالغ )و مقدار زیادی زرده تشکیل شده است .
اجزای زرده در درون کبد ساخته شده و از طریق جریان خون به تخمدان منتقل می شوند و در آنجا به صورت حلقه های هم مرکز سفید و زرد رسوب می کنند .ترکیبات هر کدام از حلقه های هم مرکز به صورت بیوشیمیایی از بقیه متفاوت است و این امکان را فراهم می آورند که موادغذایی مورد نیاز برای هر کدام از مراحل تشکیل جنین به راحتی جذب شوند.زرده توسط غشای سیتوپلاسمی اووسیت یا تخمک (غشای ویتلین )احاطه شده است .سلول تخمک از صفحه رویان و غشای سیتوپلاسمی تشکیل شده است .درطیور تشکیل زرده حدود 7 تا 10 روز به طول می انجامد ،در حالی که در بدن شترمرغ استرالیایی (امو ) این دوره 25 تا 26روز است .مدت زمان بین اولین مراحل تشکیل زرده تا مراحل تخم گذاری در شترمرغ استرالیایی حدود 31 تا 39 روز طول میکشد که این دوره برای شترمرغ کوتاه تر باشد .
لوله رحمی فعال در طرف چپ حفره شکم قرار دارد .از نظر آناتومی ،لوله رحمی به شش قسمت متفاوت تقسیم شده است :
- شیپور فالوپ : محلی است که در 15 دقیقه ابتدایی بعد از تخمک گذاری لقاح و باروری در این محل صورت می گیرد .
- مگنوم : محلی است که آلبومین غلیظ در اطراف زرده تشکیل می شود.
- ایستموس : محلی است که پروتئین های داخلی و خارجی پوسته به تناوب تشکیل می شود .
- رحم : محلی است که آب جذب سفیده شده ،پوسته آهکی در اطراف تخم تشکیل می شود.پوشش موسیین نیز در این مکان ترشح می شود.
- اسفنگتر اتروواجینال : این اسفنگتر واژن را از رحم جدا میکند.
- واژن : واژن در وضعیت ساعت 10 به بعد باز می شود .بسته به وضعیت فیزیولوژیکی پرنده ،اندازه واژن نیز متناوبا تغییر می کند.
در هنگام پایین رفتن تخم از لوله رحمی ،سلول های جدار لوله رحمی به طور متناوب مایع پروتئین داری را ترشح میکند.بافت شناسی لوله رحمی شترمرغ شباهت زیادی به مرغ خانگی دارد و هیچ گونه ساختار خاصی به جهت اندازه تخم در آن تخصصی نشده است .
لوله رحمی شترمرغ ماده را به سختی میتوان پیدا کرد .اندازه لوله رحمی یک شترمرغ ماده که تخم گذاری کرده ،بزرگ می باشد و ممکن است قسمت اعظم حفره شکمی را اشغال نماید .
شیپور فالوپ قیفی شکل و شفاف بوده و در نزدیکی تخمدان قرار دارد .شیپور فالوپ به عنوان دریافت کننده تخمک از تخمدان عمل کرده و محل لقاح و باروری تخم می باشد ولی به هرحال مشخص شده است که اسپرماتوزوئید برای مدت های طولانی میتواند در درون لوله رحمی زنده بماند .مگنوم طولانی ترین قسمت لوله رحمی است که در یک نرمال به رنگ برنزه مایل به سفید می باشد.
ایستموس هر چند که کوتاه تر از مگنوم است ولی چین خوردگی های مخاطی آن بیشتر بوده و به وسیله رحم به مگنوم متصل می شود.
رحم گشادترین قسمت لوله رحمی می باشد و دارای یک غشای مخاطی به رنگ صورتی مایل به قرمز است که این رنگ نیز معمولا به وضعیت تولید مثل پرنده بستگی دارد .
در انتهای لوله رحمی واژن قرار دارد که وظیفه آن وارد کردن نیرو وهدایت کردن تخم به سمت کلواک می باشد.
پرنده نر
بیضه ها در عمق حفره شکمی و برروی انتهای بالایی کلیه ها قرار دارند.بیضه ها از لوله های اسپرم ساز و نیز مجرای وابران (وازودفران ) تشکیل شده اند.اپی دیدیم در روی سطح بیضه و در نقطه وسط هر کدام از بیضه ها قرار دارد.مجاری وابران (مجاری خروج منی ) به صورت یک سری لوله های موازی و مستقیم از اپی دیدیم خارج شده ،در نزدیکی لوله های انزال می باشد که به قسمت خلفی اورودئوم باز می شوند.در انتهای پروکتودئوم آلت تناسلی قرار دارد.
آلت تناسلی یک شترمرغ نر بالغ حدود 2 تا 3 سانتی متر قطر و 34 تا 40 سانتی متر طول دارد .آلت تناسلی امو نسبت به شترمرغ شکل مارپیچی بیشتری داشته حدود 5تا 10 سانتی متر طول دارد .در هر دو طرف آلت تناسلی هر دو گونه یک شیار پشتی برجسته به همراه یک بافت نعوظی قرار دارد .به هنگام نعوظ آلت تناسلی نر این شیار با مجرایی که ایجاد می کند وظیفه انتقال منی انزال یافته را از اورودئوم به کلواک پرنده ماده به عهده دارد .در طول فصل تولید مثل اندازه آلت تناسلی دوبرابر خواهد شد .جوجه شترمرغ نر آلت تناسلی مخروطی شکلی دارد که شامل بافت فیبروالاستیک می باشد و وجه تمایز آن وجود یک شیار انتقال منی برجسته در پشت آن می باشد .در پرنده ماده کلیتورس از پهلو فشرده ،نرم و فاقد شیار انتقال منی می باشد .
