پرورش شترمرغ
تولید مثل شترمرغ
مقدمه
توسعه و گسترش تولید مثل تجارتی شترمرغ و شترمرغ ایتالیایی (امو ) در طول دهه گذشته منجر به انجام تلاش های وسیعی در جهت تکمیل دانش تولید مثل این گونه های حیوانی شده است .با توجه به اهمیت شناخت اندام های تناسلی ،در این فصل به طور خلاصه توضیح داده می شود.
آناتومی دستگاه تولید مثلی شترمرغ
1-پرنده ماده
پرنده ماده دارای یک لوله رحمی و تخمدان فعال در سمت چپ بدن می باشد.تخمدان در پشت کیسه های هوایی بطنی و انتهایی بالایی کلیه چپ قرار دارد .اندازه وشکل تخمدان در موارد گوناگون متفاوت است و به وضعیت فیزیولوژی پرنده بستگی دارد.
تخمدان غیر فعال به رنگ صورتی کم رنگ بوده و سطح فوقانی آن از تعداد زیادی فولیکول های ریز سفیدرنگ تشکیل شده است .فولیکول ها از سلول های گرانولوزا (سلول پیرامون حفره فولیکول تخمدان ) ،اووسیت (تخمک نابالغ )و مقدار زیادی زرده تشکیل شده است .
اجزای زرده در درون کبد ساخته شده و از طریق جریان خون به تخمدان منتقل می شوند و در آنجا به صورت حلقه های هم مرکز سفید و زرد رسوب می کنند .ترکیبات هر کدام از حلقه های هم مرکز به صورت بیوشیمیایی از بقیه متفاوت است و این امکان را فراهم می آورند که موادغذایی مورد نیاز برای هر کدام از مراحل تشکیل جنین به راحتی جذب شوند.زرده توسط غشای سیتوپلاسمی اووسیت یا تخمک (غشای ویتلین )احاطه شده است .سلول تخمک از صفحه رویان و غشای سیتوپلاسمی تشکیل شده است .درطیور تشکیل زرده حدود 7 تا 10 روز به طول می انجامد ،در حالی که در بدن شترمرغ استرالیایی (امو ) این دوره 25 تا 26روز است .مدت زمان بین اولین مراحل تشکیل زرده تا مراحل تخم گذاری در شترمرغ استرالیایی حدود 31 تا 39 روز طول میکشد که این دوره برای شترمرغ کوتاه تر باشد .
لوله رحمی فعال در طرف چپ حفره شکم قرار دارد .از نظر آناتومی ،لوله رحمی به شش قسمت متفاوت تقسیم شده است :
- شیپور فالوپ : محلی است که در 15 دقیقه ابتدایی بعد از تخمک گذاری لقاح و باروری در این محل صورت می گیرد .
- مگنوم : محلی است که آلبومین غلیظ در اطراف زرده تشکیل می شود.
- ایستموس : محلی است که پروتئین های داخلی و خارجی پوسته به تناوب تشکیل می شود .
- رحم : محلی است که آب جذب سفیده شده ،پوسته آهکی در اطراف تخم تشکیل می شود.پوشش موسیین نیز در این مکان ترشح می شود.
- اسفنگتر اتروواجینال : این اسفنگتر واژن را از رحم جدا میکند.
- واژن : واژن در وضعیت ساعت 10 به بعد باز می شود .بسته به وضعیت فیزیولوژیکی پرنده ،اندازه واژن نیز متناوبا تغییر می کند.
در هنگام پایین رفتن تخم از لوله رحمی ،سلول های جدار لوله رحمی به طور متناوب مایع پروتئین داری را ترشح میکند.بافت شناسی لوله رحمی شترمرغ شباهت زیادی به مرغ خانگی دارد و هیچ گونه ساختار خاصی به جهت اندازه تخم در آن تخصصی نشده است .
لوله رحمی شترمرغ ماده را به سختی میتوان پیدا کرد .اندازه لوله رحمی یک شترمرغ ماده که تخم گذاری کرده ،بزرگ می باشد و ممکن است قسمت اعظم حفره شکمی را اشغال نماید .
شیپور فالوپ قیفی شکل و شفاف بوده و در نزدیکی تخمدان قرار دارد .شیپور فالوپ به عنوان دریافت کننده تخمک از تخمدان عمل کرده و محل لقاح و باروری تخم می باشد ولی به هرحال مشخص شده است که اسپرماتوزوئید برای مدت های طولانی میتواند در درون لوله رحمی زنده بماند .مگنوم طولانی ترین قسمت لوله رحمی است که در یک نرمال به رنگ برنزه مایل به سفید می باشد.
ایستموس هر چند که کوتاه تر از مگنوم است ولی چین خوردگی های مخاطی آن بیشتر بوده و به وسیله رحم به مگنوم متصل می شود.
رحم گشادترین قسمت لوله رحمی می باشد و دارای یک غشای مخاطی به رنگ صورتی مایل به قرمز است که این رنگ نیز معمولا به وضعیت تولید مثل پرنده بستگی دارد .
در انتهای لوله رحمی واژن قرار دارد که وظیفه آن وارد کردن نیرو وهدایت کردن تخم به سمت کلواک می باشد.
پرنده نر
بیضه ها در عمق حفره شکمی و برروی انتهای بالایی کلیه ها قرار دارند.بیضه ها از لوله های اسپرم ساز و نیز مجرای وابران (وازودفران ) تشکیل شده اند.اپی دیدیم در روی سطح بیضه و در نقطه وسط هر کدام از بیضه ها قرار دارد.مجاری وابران (مجاری خروج منی ) به صورت یک سری لوله های موازی و مستقیم از اپی دیدیم خارج شده ،در نزدیکی لوله های انزال می باشد که به قسمت خلفی اورودئوم باز می شوند.در انتهای پروکتودئوم آلت تناسلی قرار دارد.
آلت تناسلی یک شترمرغ نر بالغ حدود 2 تا 3 سانتی متر قطر و 34 تا 40 سانتی متر طول دارد .آلت تناسلی امو نسبت به شترمرغ شکل مارپیچی بیشتری داشته حدود 5تا 10 سانتی متر طول دارد .در هر دو طرف آلت تناسلی هر دو گونه یک شیار پشتی برجسته به همراه یک بافت نعوظی قرار دارد .به هنگام نعوظ آلت تناسلی نر این شیار با مجرایی که ایجاد می کند وظیفه انتقال منی انزال یافته را از اورودئوم به کلواک پرنده ماده به عهده دارد .در طول فصل تولید مثل اندازه آلت تناسلی دوبرابر خواهد شد .جوجه شترمرغ نر آلت تناسلی مخروطی شکلی دارد که شامل بافت فیبروالاستیک می باشد و وجه تمایز آن وجود یک شیار انتقال منی برجسته در پشت آن می باشد .در پرنده ماده کلیتورس از پهلو فشرده ،نرم و فاقد شیار انتقال منی می باشد .
فیزیولوژی و رفتار پرندگان بالغ
شترمرغ معمولا پس از 2 تا 4 سال به بلوغ می رسد .عواملی که بر شترمرغ دوران بلوغ تاثیر می گذارند عبارتند از :
- نوع زیرگونه : زیرگونه های کوچک آفریقای جنوبی بسیار زودتر از زیرگونه های بزرگ آفریقای شمالی به بلوغ می رسند.
- فصل :پرندگانی که در فصلی که طول روزها رو به افزایش است متولد می شوند ،زودتر از آنهایی که در فصل کاهش طول روزها متولد می شوند به بلوغ می رسند.
- وضعیت تغذیه پرنده
- شرایط آب و هوایی و نیز محل نگهداری پرنده
شترمرغ ها پرندگانی وابسته به نور هستند و در فصلی که طول روزها رو به افزایش است به تولید می رسند.در ایالات متحده زمان شروع فصل تولید مثلی با توجه به عرض جغرافیایی تغییر می کند .در ایالات متحده شمالی پرندگان در ماه های می تا سپتامبر تولید مثل می کنند ولی در ایالات جنوبیممکن است که در تمام طول سال تولید مثل نمایند.از میزان تاثیر دمای هوا بر تولید مثل شترمرغ هیچ گونه اطلاعاتی در دست نیست .
پرندگان نر
بیضه های شترمرغ و احتمالا سایر پرندگان سینه پهن در فصول تولید مثل تا 4 برابر بزرگ تر خواهند شد.پرندگان نر در فصول غیر از تولید مثل اسپرم تولید نمی کنند.در شترمرغ و رئی میزان تولید تستوسترون متناسب با افزایش طول روزها زیادتر می شود .علایم ثانویه جنسی در دوره تولید مثل نظیر قرمز شدن پاها و منقار ،اصوات و آوازهای مخصوص و نمایش های مربوط به قلمرو فقط در پرندگان نر ظاهر می شود.شترمرغ نر با بر زمین نهادن زانوان ،پیچ و تاب دادن به بال ها و نیز تکان دادن سر در اطراف بدن برای پرنده ماده نمایش هایی اجرا می کند.به این نمایش ها رقص جفت گیری می گویند.این نمایش ها و نیز سر و صداهای پر طنین و عمیق پرندگان نر به هنگام نزدیک شدن اشخاص به لانه آنها در فصول تولید مثل نیز تکرار می شود.
گروه های تولید مثلی
در شرایط جفت گیری طبیعی معمولا تعدادی شترمرغ نر برای انتخاب جفت به رقابت می پردازند که موجب ایجاد برخوردهایی بین آنها نیز خواهد شد.گاهی چند شترمرغ نر به تعقیب شترمرغ ماده مشترک مورد نظر می پردازند.در این شرایط معمولا یکی از شترمرغ ها موفق به جفت گیری با شترمرغ ماده خواهد شد و دراین شرایط جفت گیری بر خلاف شرایط عادی و مساعد در حالتی همراه با خشونت و تندی و بدون هرگونه ابراز احساسات عاطفی یا حرکات موزون و رقص عاشقانه ای از سوی شترمرغ نر انجام می گیرد.
در دنیای وحش ،شترمرغ ها عموما در گروه های کوچک و پراکنده و یا تنها یافت می شود .طی فصل جفت گیری نرهای سرگردان هر کدام به تنهایی گروهی را که شامل یک یا بیشتر از شترمرغ های ماده است تشکیل می دهند.
توصیه های زیادی در خصوص آزمایش و بررسی باروری نرها شده است .اگر یک نر با ماده ناسازگار است ،زوجین باید تغییر یابند.به هر حال بدون تحقیق و بررسی کامل به موفقیت در این زمینه نخواهیم رسید .انتقال یک شترمرغ از یک جایگاه به محل دیگر میتواند منجر به توقف تخم گذاری به مد 6 هفته گرد.برای این که زوجین پرنده بتوانند قلمروی خود را تعیین و رفتارهای تولید مثلی شان را هماهنگ سازند ،لازم است در کنار همدیگر پرورش یابند .در آمریکا سیستم توسعه یافته ای وجود دارد که به ماده ها اجازه انتخاب نرها را می دهد بدین ترتیب که ماده با قرار گرفتن در محل مخصوص در چراگاه بعد از یک یا دو روز نر را انتخاب میکند و نشانه این انتخاب هم این است که شب در کنار نر انتخابی خود استراحت میکند.بعد از گذشت 4-3 روز و با تکمیل شدن رابطه آنها متوانند در کنار یکدیگر در جایگاه کوچک و به طور جداگانه پرورش یابند .در زمان استراحت برای حصول اطمیناناز آرامش ،نرها و ماده ها باید در جایگاه های جداگانه و دور از هم نگهداری شوند.استراحت ماسب موجب توسعه ترکات جنسی نرها شده و از طرفی باعث هم زمانی مرحله تخم گذاری همه پرندگان نگهداری شده می شود.تحقیقاتی که طی سال های 1997-1996 انجام شد نشان داد که وقتی دو جنس در طی دوره استراحت از یکدیگر جدا بودند در مقایسه با حالتی که در تمام مدت در کنار یکدیگر بودند باروری 6%افزایش یافته است اگر چه در هر دو حالت تولید تخم مشابه بود.
پن های تولید مثلی شترمرغ های اهلی در شرایط مدیریت متمرکز شامل یک مرغ نر و 1 تا 4 شترمرغ ماده است .البته معمول ترین ترکیب شامل یک جفت نر وماده و یا یک نر و دو ماده است .در مدیریت نیمه متمرکز تعداد پرندگان در یک گله تا 40 قطعه می رسد.باید حداقل فضای مورد نیاز را برای شترمرغ های مولد در نظر گرفت .برای مثال در جایی که امکان چریدن مهیا نیست حدود 1000 تا 3000 متر مربع به ازای هر گروه و با اضافه شدن هر ماده 300 متر مربع در نظر گرفته شود و در شرایط استفاده از مراتع و زمین یونجه زار برای هر جفت مولد 8000 متر مربع و برای هر شترمرغ ماده اضافی 200 متر مربع و برای هر شترمرغ نر اضافی 800 متر مربع در نظر گرفته شود.پن های تولید مثلی باید با دو حصار به فاصله 5/1 متر از همدیگر جدا گردند تا از جنگ های احتمالی شترمرغ های نر دو جایگاه مجاور جلوگیری شود.
فصل جفت گیری
شترمرغ ها پرندگانی فصل زا هستند :یعنی فقط در فصول خاصی از سال جفت گیری می کنند.فصل جفت گیری آنها هر سال حدود 6 تا 8 ماه طول می کشد .با وجود این زمان و طول مدت جفت گیری با توجه به ارتفاع و عرض جغرافیایی محل زندگی تغییر می کند.در نیم کره شمالی جفت گیری در ماه مارس آغاز و در ماه آگوست یا سپتامبر خاتمه می یابد .اما در نیمکره جنوبی در ماه جولای یا آگوست شروع شده و اواخر ماه مارس پایان می یابد .در اروپا فصل جفت گیری از ماه مارس شروع شده و تا پایان سپتامبر ادامه می یابد.رش معمول در اروپای مرکزی جداسازی دو جنس در اواسط اکتبر می باشد تا شترمرغ های نر و ماده در دراز مدت قابلیت تولید خود را حفظ کنند.در ایان زمان جفت گیری از اسفندماده آغاز و تا اواخر شهریور و اوایل مهر ادامه پیدا می کند.
جفت گیری و انزال
لقاح در رتایت ها داخل شیپور فالوپ که در راس اویداکت قرار دارد صورت می گیرد.یعنی ریتایت نر باید اسپرمش را داخل بدن ماده بریزد و برای این عمل تمام نرها آلتی نعوظ پذیر دارند که طی جفت گیری از کلواک بیرون زده و برای دخول مورد استفاده قرار میگیرد.
شترمرغ آلتی دارد که که در ساختاری حفره مانند کلواک قرار گرفته است و به هنگام ادرار مدفوع و جفت گیری ظاهر می شود.
طول آلت تحریک شده حدود 40 سانتی متر است ،رنگ قرمز دارد و از کلواک بیرون زده است .شکافی در پایین آلت نرها وجود دارد که طی انزال منی از آن خارج می گردد.طی جفت گیری قضیب تحریک شده وارد کلواک ماده شده و تا اورودئوم پیش می رود : در نتیجه منی به راحتی تا نزدیکی دهانه رحم هدایت می شود منی مایعی کرم رنگ و ترکیبی از اسپرم و محلول حافظ اسپرم است .در شترمرغ ها حجم منی در هر انزال حدود 6/0 میلی لیتر و 99800 میلیون اسپرماتوزوئید منفرد است .اسپرم ها در طول اویداکت حرکت کرده تا به شیپور فالوپ برسند.
خصوصیات جنسی
شترمرغ وحشی معمولا در 4 یا 5 سالگی و شترمرغ های اهلی در2 یا 3 سالگی از نظر جنسی بالغ می شوند.برخی شترمرغ های اهلی ممکن است اولین جفت گیری خود را در 18 ماهگی آغاز کنند.شترمرغ هاینر وقتی به سن بلوغ میرسند پرهای سفید و سیاه رنی دارند.شترمرغ های ماده و نابالغ تیره تر هستن و پرهای آنها قهوه ای مایل به خاکستری است.
پرهای پردگان نر طی فصل جفت گروشن ترم شود.معمولا پوستش آبی روشن بوده و منقار پانی و اطراف چشم ها به قرمز روشن تغییر رنگ می دهد.پوست پا و انگشتان پا هم صورتی رنگ می شوند.جوجه شترمرغ های نر وماده بسیار شبیه یکدیگرندو جن آنها را فقط از طریق معاینه اندام های جنسی میتوان تعیین کرد.تعیین جنسیت جوجه ها از طریق اندام های جنسیار بسیار دشواری است ، چرا که قضیب جوجه های نر هنوز کوچک بوده و به راحتی با کلیتورس جوجه های ماده اشتباه گرفته می شود.از حدود 7 یا 8 ماهگی است که میتوان جنس این پرندگان را به هنگام ادرار یا مدفوع کردن تعیین کرد زیرا قضیب شترمرغ های نر در هنگام ادرار یا مدفوع بیرون می زند .شترمرغ های نر بی شباهت به دیگر پرندگان یک قضیب دستگاه دفع ادرار و دستگاه تخلیه مدفوع دارند که وظایفشان کاملا مجزا است .پرهای دم نرها سفید یا قهوه ای مایل به طلایی اما پرهای دم ماده ها خاکستری تیره و روشن خال خالی هستند.لازم به ذکر است قرمز رنگ بودن منقار و پوست نرها به پیدایش بیضه ها بستگی دارد در حالی که سیاه بودن پرها به فقدان تخم تخمدان بستگی دارد.
لازم نیست که منقار و پوست یک پرنده نر اخته قرمز رنگ باشد اما معمولا پرهایش سیاهرنگ است.جابه جایی بیضه ها بعد از بلوغ جنسی کمی روی غریزه جنسی پرندگان اثر می گذارد .
***
دوستان عزیز برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید و دیدن سرفصل های جدید آموزشی و اطلاعات به روزتر لطفا روی لینک سایت اصلی کلیک کنید
برای اطلاعات بیشتر درمورد پرورش شترمرغ اینجا کلیک کنید
